Những nụ mầm của cái thiện

(VNBĐ – Thơ và lời bình). Hái lộc xuân của Vũ Dạ Phương là một tứ thơ lạ. Thường, khi viết về mùa xuân các thi sĩ thường cảm xúc trước sự biến đổi cảnh vật thiên nhiên tươi đẹp. Khí trời sang xuân thì muôn sắc hoa, lộc biếc đều trỗi dậy một sức sống mới cũng như lòng người. Bài thơ Hái lộc xuân dù vỏn vẹn tám câu thơ ngắn nhưng chứa bao tâm trạng. Sự dùng dằng kết nối ở đây tạo ra sự phấp phỏng đầy nội tâm chuyển tải được cả dung lượng có kết và mở như một câu chuyện cổ tích có hậu.

Mở đầu bài thơ là một phong tục đẹp, truyền thống lâu nay của người Việt. Hái lộc xuân trong đêm giao thừa như nguyện cầu, ao ước những điều tốt đẹp cho năm mới: Mùa xuân/ Muốn hái lộc xuân/ Hoa thơm tặng bạn/ Nụ mầm tặng anh. Lần đầu ta cứ ngỡ đây là một tứ thơ tình muôn thưở. Hoa thơm tặng bạn là một tình cảm hướng ngoại lan tỏa và chân thành. Làn hương của hoa hay sự khát khao chia sẻ đầy nữ tính. Nhưng Nụ mầm tặng anh thì đã là hướng nội như muốn ươm mầm một tình yêu mới chớm nở. Tặng anh “nụ mầm” của lộc xuân chính cũng là lời tỏ tình tế nhị. Đây là những tình cảm kín đáo mà nội hàm ẩn chứa bao nỗi niềm. Bất ngờ tứ thơ được vận động tạo ra tình huống mới. Ta cứ ngỡ vận động cảm xúc của tứ thơ tuyến tính nhưng cái động thái ấp úng: “Đưa tay định ngắt mấy lần” từ động thái bên ngoài đến phân vân của tâm trạng. Ở đây Vũ Dạ Phương đã thay từ “hái” đến “ngắt”. “Ngắt” nhanh gọn như ngón tay bấm vào những tươi non, vừa nâng niu vừa e ấp, vừa hạnh phúc trao gửi. Rồi: “Thấy xuân mơn mởn/ Trong ngần/ Lại thôi…” là cử chỉ rất nhân văn với sắc độ ấm nồng của lòng thiện căn nhân ái. Như để nhóm lên một niềm hy vọng cho những tình cảm lớn lao: hướng về thiên nhiên, giao cảm với thiên nhiên, đưa lại cái đẹp cho mọi người.

Bài thơ Hái lộc xuân của thi sĩ Vũ Dạ Phương đã từng được giải cao nhất của cuộc thi “Tác phẩm tuổi xanh” do báo Tiền phong tổ chức. Lúc đó chị còn rất trẻ. Và đây cũng là một trong những tác phẩm được điểm cao khi chị thi vào Trường Viết văn Nguyễn Du khóa V. Tôi còn nhớ nhận xét của nhà thơ Vũ Quần Phương trong Hội đồng chấm thi: “Bài thơ Hái lộc xuân không còn thấy thơ nữa. Thơ đã chạm được đến cõi lòng của nỗi người ở tầng sâu thẳm nhất, nhân bản nhất”. Từ một phong tục đẹp mang tính phật giáo để đến với một ứng xử đẹp cũng rất Đời, rất Đạo thật sự Vũ Dạ Phương đã ươm vào trong cõi lòng chúng ta những nụ mầm của cái thiện, cái đẹp vĩnh hằng của mùa xuân.

NGUYỄN NGỌC PHÚ

(Văn nghệ Bình Định số 107 tháng 3.2022)