(VNBĐ – Văn học nước ngoài). “… Kho báu bất tận dưới lòng đại dương xa xôi kia cũng không có nghĩa gì so với tình yêu, sự động viên an ủi của một người phụ nữ dành cho người đàn ông của cuộc đời mình.Ta chỉ thành công trong cuộc sống và an lành khi ta sống trong một ngôi nhà hạnh phúc. Hay nói đúng hơn một cuộc hôn nhân hạnh phúc sẽ là chiếc nôi màu tím đưa chúng ta đi trên con đường thênh thang đầy hoa hồng phía trước” (MIDDLETON).
Tôi thường có dịp để chiêm nghiệm điều này: sự dịu dàng, quyến rũ và sự dũng cảm của người phụ nữ quý hơn hết thảy mọi thứ của cải trên đời. Một người đàn ông sầu khổ, chịu nhiều bất hạnh tưởng như mọi thứ đã kết thúc và như một điều diệu kì ông ta sẽ có thể tìm lại chính mình nhờ vào sự an ủi, động viên yêu thương của người vợ. Nhìn bên ngoài người phụ nữ luôn mềm mại, dịu dàng, yếu đuối luôn sống nhờ vào sự che chở, nhưng cũng chính nhờ họ mà người chồng như được tiếp thêm sức mạnh về tinh thần để vượt qua mọi nghịch cảnh của cuộc sống đi đến thành công.
Như những cây nho với thân yếu đuối, mềm mại duyên dáng quấn quanh cây sồi vững chãi phơi mình dưới ánh nắng mặt trời, cây sồi sẽ được tô điểm và vuốt ve bởi những thân dây nho bám quanh mình. Người phụ nữ cũng vậy, họ là những người yếu đuối, sống phụ thuộc vào chồng và rất cam phận nhưng một khi người chồng gặp bất trắc phiền toái trong cuộc sống, họ luôn là người bình tĩnh, bên cạnh động viên, an ủi và giúp đỡ chồng vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống.
Tôi đã từng chúc mừng một người bạn, người mà có một gia đình hạnh phúc như thế, mọi người trong gia đình thương yêu, hòa thuận với nhau.
– Tôi chúc mừng anh. Không ai có thể có hạnh phúc như anh cả.
Anh ta đáp lại với sự nhiệt tình:
– Có một người vợ và những đứa con. Nếu bạn giàu có, họ sẽ hạnh phúc chia sẻ niềm vui cùng bạn. Còn nếu bạn đau khổ, bất hạnh, họ sẽ ở bên để an ủi bạn.
Thật vậy, tôi đã quan sát thấy rằng một người đàn ông đã lập gia đình khi nào bất hạnh, sẽ tìm thấy chính mình, thoát khỏi những phiền não hơn là những người độc thân. Bởi vì những người đã lập gia đình còn phải có trách nhiệm với những người họ yêu quý, họ bảo bọc. Dù rằng tất cả mọi thứ rối tung, không có lối thoát, nhưng vẫn có một thế giới nhỏ bé, thế giới tình yêu ở gia đình. Trong cái thế giới đó anh ta là vua, anh ta được ngưỡng mộ và được chia sẻ, an ủi. Trong khi đó, một người đàn ông độc thân chìm đắm trong sự cô đơn, và cảm giác bị bỏ rơi. Và họ đã tự đánh mất mình.
Tôi nhớ lại những câu chuyện về vấn đề này. Có một câu chuyện mà tôi biết rất rõ. Người bạn thân thiết của tôi, Leslie, đã kết hôn với một cô gái xinh đẹp và tài năng, một người nổi tiếng trong giới thời trang. Và đó là sự thật. Cô ta nổi tiếng không phải nhờ vào may mắn, mà vì nhờ vào sự trang nhã, dễ thương, thẩm mĩ tinh tế và tài năng thực sự của mình. Người bạn của tôi rất tự hào về vợ của mình. Anh luôn miệng nhắc: “Cuộc sống của cô ấy giống như trong giấc mơ, trong truyện cổ tích vậy!”.
Sự khác biệt trong tính cách của họ đã tạo ra một sự kết hợp hài hòa. Anh là người lãng mạn và có phần hơi nghiêm túc; cô là người yêu đời và vui vẻ. Tôi thường nhận thấy sự đắm đuối không thể diễn tả thành lời mỗi lần anh nhìn cô trong khi trình diễn, sức mạnh tiềm ẩn ấy khiến cô tự tin, nổi bật hơn. Và giữa những tiếng vỗ tay, mắt cô hướng về phía anh như thể cô chỉ cần sự ủng hộ của một mình anh mà thôi. Khi tựa vào vai anh, nét mảnh mai của cô dường như tương phản với vóc dáng cao và đầy nam tính của anh. Cô tôn trọng và ngưỡng mộ anh với nét ngây thơ trong sáng, trong khoảnh khắc yêu thương dâng trào dường như khơi gợi niềm tự hào, hãnh diện và những cảm xúc trìu mến ở anh. Chưa bao giờ hai người yêu nhau bắt đầu hành trình của mình trên con đường trải đầy hoa và sự hòa hợp trong hôn nhân đầy may mắn và ngọt ngào như vậy.
Không may một bất hạnh ập đến với người bạn của tôi. Anh đã dùng hết tài sản của mình trong một hợp đồng làm ăn lớn. Và anh đã không còn tâm trí nào để quan tâm đến cô trong một thời gian dài. Khi một loạt tai ương bất ngờ xảy đến khiến anh thấy mình gần như lâm vào cảnh cơ hàn. Trong một thời gian anh tự mình xoay sở, lẩn quẩn trong tình thế khó khăn. Anh đi về với vẻ mặt hốc hác và một trái tim tan vỡ. Cuộc sống của anh là một sự đau đớn dai dẳng. Nhưng anh không thể kể với cô những thông tin này vì vậy anh không thể làm gì hơn là luôn giữ nụ cười trên môi khi có sự hiện diện của vợ. Với sự nhạy cảm của mình, cô biết mọi việc hiện không tốt với anh. Cô đã chú ý về những thay đổi bên ngoài cùng với những cái thở dài của anh. Cô không bị đánh lừa bởi cách anh đang cố gắng vui vẻ. Cô quan tâm đến anh hơn và cô cố dùng sức mạnh tiềm ẩn của tình yêu trong tim để giúp anh vui vẻ trở lại, nhưng cách này chỉ làm anh cảm thấy như mũi tên đi sâu hơn vào tim mình. Càng thấy yêu cô, anh càng cảm nhận sự đau khổ, bất hạnh mà cô sắp phải hứng chịu vì anh. Trong một thời gian ngắn, anh nghĩ rằng nụ cười sẽ biến mất khỏi khuôn mặt – bài hát sẽ không thể phát ra thành lời. Đôi mắt sẽ đong đầy nỗi buồn và trái tim hạnh phúc giờ đây đang trĩu nặng bởi những buồn lo.
Cuối cùng, anh đến nhà tôi vào một ngày nọ. Anh kể với tôi toàn bộ sự khó khăn và nỗi tuyệt vọng của anh. Khi anh kể, tôi hỏi: “Vợ anh biết tất cả chuyện này chứ?”. Với câu hỏi ấy, anh òa khóc. “Lạy Chúa! Nếu anh thương tôi xin đừng đề cập đến vợ tôi, nghĩ về cô ấy khiến tôi gần như phát điên!”.
– Tại sao không? – tôi nói – sớm muộn gì cô ấy cũng phải biết điều đó. Anh không thể giấu cô ấy lâu được đâu, bằng sự thông minh cô ấy sẽ nhận ra thôi. Nhưng khi đó có thể làm cô đau khổ hơn là chính anh tự nói ra, tình yêu sẽ làm cho những điều khắc nghiệt nhất trở nên nhẹ đi. Bên cạnh đó, anh đang tước đoạt chính mình sự thông cảm của cô ấy, và không chỉ đơn thuần, mà còn gây nguy hiểm cho sự yêu thương kết dính hai người với nhau. Chắc chắn bằng suy nghĩ và cảm giác, cô ấy sẽ sớm nhận thấy rằng anh đang giấu cô ấy một bí mật gì đó, và tình yêu đích thực sẽ không cho phép sự giấu diếm cho riêng một người, điều đó khiến tình yêu bị đánh giá thấp và bị xúc phạm, khi ngay cả những nỗi buồn của những người mình yêu thương lại được giấu diếm và không sẻ chia.
– Ồ, nhưng anh ơi, phải cho cô ấy biết về tương lai của tôi sao? Làm thế nào tôi có thể nói với cô ấy rằng chồng mình là một kẻ ăn xin, rằng cô phải bỏ tất cả các thú vui tao nhã, tất cả những niềm vui trong cuộc sống để cùng với tôi sống trong cảnh túng thiếu và tối tăm? Làm thế nào trong cái thế giới thiếu ánh sáng đó cô ấy còn được ngưỡng mộ, được tỏa sáng. Làm thế nào cô ấy có thể chịu được cảnh nghèo khổ? Cô ấy hiện đang sống trong cảnh sung túc. Làm sao cô ấy có thể chịu được sự thờ ơ, khinh khi của mọi người. Cô ấy hiện đang là một thần tượng mà… Tôi biết chắc điều này sẽ làm cô ấy đau khổ, sẽ làm cô ấy đau khổ!
Tôi cảm nhận được nỗi đau của anh, và tôi để cho nó tan chảy thành dòng, vì nỗi buồn trong anh sẽ nhẹ đi khi anh trút thành lời. Khi nỗi buồn của anh đã giảm xuống, anh rơi vào im lặng, tôi lại tiếp tục quay lại chủ đề một cách nhẹ nhàng, và một lần nữa tôi thúc anh nên nói ra tình trạng của mình cho vợ. Anh lắc đầu buồn bã, nhưng có vẻ chịu nghe lời khuyên của tôi.
– Anh không thể nào giấu cô ấy mãi được. Anh nên cho cô ấy biết điều đó. Đó là cách duy nhất anh có thể thoát ra khỏi tình trạng khó khăn của mình. Anh hãy thay đổi cách nghĩ đi. Đừng để điều đó gây đau khổ cho anh nữa. Tôi chắc chắn anh chưa bao giờ nghĩ hạnh phúc của mình là dựa trên sự giàu có, sang trọng. Anh còn bạn bè, còn những người thân. Và chắc chắn với Maria không cần phải có một cung điện mới hạnh phúc.
– Tôi có thể hạnh phúc với cô ấy trong một căn nhà tồi tàn sao? Tôi có thể sống với cô ấy trong cảnh nghèo đói và bụi bặm à! Tôi có thể… Tôi có thể… Chúa sẽ phù hộ cho cô ấy. Chúa chúc phúc cho cô ấy!
Anh thốt lên như để bớt đi sự đau buồn.
– Hãy tin tôi đi, ông bạn – tôi nói và nắm bàn tay anh. Tin tôi đi, cô ấy có thể thông cảm và cùng bước tiếp với anh. Hơn nữa, nó sẽ là một niềm tự hào của một người vợ. Anh sẽ cảm nhận được là cô ấy yêu anh như thế nào. Trong tim mỗi người phụ nữ thực sự có một tia sáng nằm im lìm khi có ánh sáng của sự thịnh vượng, nhưng có thể cháy và phát sáng hàng giờ khi đối diện với những đen tối của nghịch cảnh. Không có người đàn ông nào biết được tận đáy lòng của vợ mình. Không ai biết cô ấy là một thiên thần, cho đến khi anh ta cùng trải qua những chông gai cùng cô ấy.
Có điều gì đó trong cách nói nghiêm túc của tôi đã kích thích được trí tưởng tượng của Leslie. Tôi đã làm theo cách của người kiểm toán viên mà tôi đã từng làm việc cùng. Tôi đã hoàn thành thuyết phục được anh về nhà tâm sự với vợ.
Tôi phải thú nhận một điều rằng mặc dù tôi khuyên anh như vậy, nhưng tôi cảm thấy một chút lo âu. Ai có thể đo được sự chịu đựng của một người từng được sống trong sung túc và các thú vui tao nhã. Giờ đột nhiên mất tất cả trở nên nghèo khó. Bắt cô ấy phải từ giã niềm vui và sở thích quen thuộc của mình, có thể cô ấy sẽ không thể chịu đựng nổi, tinh thần suy sụp và sống trong buồn bã. Nghĩ vậy nên tôi tìm gặp Leslie vào sáng hôm sau. Anh ấy bảo đã tâm sự với vợ rồi.
– Cô ấy có chịu đựng được không?
– Giống như một thiên thần vậy! Những điều tôi kể dường như cô ấy đã biết trước rồi. Cô ấy vòng tay quanh cổ của tôi, và hỏi rằng đó có phải là là tất cả những gì đã làm cho tôi không được vui trong thời gian gần đây? – Nhưng mà ông nói thêm – cô ấy không thể nhận ra sự thay đổi lớn mà chúng tôi sẽ phải trải qua. Cô ấy không có ý niệm gì về sự nghèo. Cô ấy chỉ đọc nó trong thơ ca, nơi nó luôn được gắn liền với tình yêu. Cô ấy cảm thấy như chưa có mất mát gì; cô ấy không nghĩ đến những mất mát, những thú vui tao nhã mà cô ấy đã quen rồi. Sự dè sẻn, không được theo đuổi mơ ước của mình đó mới là những trải nghiệm thực tế.
– Nhưng, bây giờ anh đã nói tất cả cho cô ấy biết rồi, lòng anh thanh thản hơn rồi phải không? Sự chia sẻ có thể làm cho nỗi đau sớm đi qua. Hơn nữa nghèo không thể hủy hoại một người đàn ông như anh. Anh hãy can đảm lên để đối diện với cái nghèo.
Tôi nhận thấy Leslie đã bình thản đón nhận cái nghèo. Chỉ lo lắng cho vợ của anh ta thôi.
Sau đó vài ngày, anh gọi tôi vào buổi tối. Anh đã bán đi ngôi nhà hiện tại của mình, và chuyển đến ở tại một ngôi nhà nhỏ ở vùng ngoại ô cách trung tâm thành phố vài dặm. Anh đã bận rộn cả ngày với việc di chuyển đồ nội thất. Nơi ở mới cần có một số vật dụng và hầu hết là những đồ dùng vô cùng đơn giản. Tất cả các đồ nội thất lộng lẫy của nơi cư trú cũ đã được bán, ngoại trừ cây đàn hạc của vợ. Anh nói đó là vật kỉ niệm cho tình yêu của họ. Những giây phút ngọt ngào nhất của cuộc đời là anh được nghe những âm thanh từ tiếng đàn kia hòa quyện cùng tiếng hát của cô ấy. Và ngay lập tức mọi phiền muộn của anh dường như tan biến đi.
Anh hiện giờ không ở nhà. Vợ anh đang ở trong ngôi nhà nhỏ đó sắp xếp và chuẩn bị mọi thứ. Tôi bị lôi cuốn bởi câu chuyện về gia đình của anh ta. Lại là một buổi tối đẹp trời nên tôi quyết định đi cùng với anh về nhà.
Anh đã quá mệt mỏi với những công việc trong ngày, nên chúng tôi chỉ lặng lẽ đi bên nhau.
– Tội cho Maria! – Tôi phá vỡ yên lặng với một tiếng thở dài nặng nề – Điều gì xảy ra với cô ấy. Tôi muốn biết cô ấy làm gì trong ngôi nhà nhỏ ấy?
Làm gì à? Thì còn làm gì nữa. Cô ấy phải làm việc vất vả suốt ngày như những người phụ nữ nông thôn khác. Không còn có thời gian để mà theo đuổi những thói quen thường ngày.
– Sau đó cô ta có phàn nàn gì về sự thay đổi này không?
– Phàn nàn sao? Cô ấy không nói điều gì khó nghe cả mà chỉ toàn là những lời ngọt ngào, hài hước và đáng yêu. Tôi thật bất ngờ, khi cô ấy đối xử với tôi như vậy. Không giống như những gì tôi đã nghĩ về cô ấy trước đây. Cô ấy đã cho tôi tất cả tình yêu, sự dịu dàng, và niềm động viên, an ủi.
– Một cô gái mới đáng ngưỡng mộ làm sao! – Tôi kêu lên – Người bạn của tôi ơi! Anh luôn nói mình nghèo. Nhưng anh không bao giờ biết rằng anh giàu hơn bất kì ai. Tài sản quý giá mà anh có được luôn ở bên cạnh anh. Chính là cô ấy!
– Biết là vậy nhưng mà…, bạn của tôi ơi, lần đầu tiên chuyển đến căn nhà nhỏ, tôi nghĩ tôi có thể thoải mái. Nhưng với cô ấy thì không. Cô ấy không có kinh nghiệm để sống trong một căn nhà tồi tàn và thiếu tiện nghi như vậy được. Cô ấy phải làm việc suốt ngày với những thiết bị thô sơ, thiếu thốn. Cô ấy lần đầu tiên được biết thế nào là mệt mỏi của công việc nhà. Và cũng là lần đầu tiên, cô ấy sống trong cảnh thiếu thốn mọi bề. Cô ấy chỉ có thể vắt cạn sức lực và tâm trí để đối diện với cảnh nghèo mà con đường phía trước dài hun hút không đích đến. Một cuộc sống ảm đạm, một tương lai mịt mờ. Tôi không làm sao nghĩ khác được.
Nghe vậy, tôi không nói gì thêm. Chúng tôi đi bên nhau trong im lặng.
Chúng tôi đi theo con đường lớn, sau đó rẽ sang một lối đi nhỏ hẹp. Rừng cây dày đặc tạo nên nơi đây một bầu không khí khác biệt so với bên ngoài. Và cuối cùng chúng tôi cũng về đến nhà. Một ngôi nhà nông thôn nhỏ nhưng rất xinh xắn đến nỗi tôi nghĩ rằng nó có thể đi vào thơ của những nhà thơ vĩ đại. Một cây nho hoang dã lá sum suê, một số cây với tán lá vươn dài duyên dáng. Và tôi còn thấy một số chậu hoa đang khoe sắc bên cạnh cánh cửa và trên các trảng cỏ trước hiên nhà. Chúng tôi mở một cánh cửa nhỏ, và theo lối mòn dọc theo hàng cây dâu. Khi chúng tôi đến cạnh ngôi nhà, chúng tôi nghe một giọng hát trong trẻo. Leslie nắm chặt tay tôi, chúng tôi dừng lại và lắng nghe. Đó là giọng hát của Maria. Cô ấy hát một bài hát với giai điệu đơn giản nhưng khiến người nghe rất cảm động. Một không khí êm đềm, tràn ngập yêu thương bao phủ căn nhà.
Tôi cảm thấy bàn tay run rẩy của Leslie trên cánh tay tôi. Anh bước về phía trước, để nghe cho rõ hơn. Vô tình, bước chân anh tạo ra một âm thanh trên nền sỏi của lối đi. Một khuôn mặt xinh đẹp, tươi rói liếc nhìn ra ngoài cửa sổ và biến mất. Sau đó chúng tôi nghe tiếng bước chân. Maria vội vàng ra chào chúng tôi. Cô mặc một chiếc váy giống như những phụ nữ nông thôn màu trắng. Một vài bông hoa dại cài lên mái tóc. Cô mỉm cười, mặt cô bừng sáng và rạng rỡ. Tôi chưa bao giờ thấy cô ấy đáng yêu đến vậy.
– George thân yêu! – Cô khóc – Em rất vui vì anh đến thăm. Em đã biết tin này từ trước vì vậy em luôn xuống đường trông anh. Em đã đặt một cái bàn dưới tán cây đẹp nhất phía sau ngôi nhà. Và em cũng đã để dành những trái dâu tây ngon nhất, vì em biết anh rất thích chúng. Chúng em còn có món kem rất hấp dẫn. Nói chung anh sẽ thấy mọi thứ ở đây thật là tuyệt vời.
Cô đặt tay mình vào tay của chồng, ngước nhìn anh khẽ nói:
– Chúng em thật sự hạnh phúc.
Leslie tội nghiệp đã vượt qua nỗi mặc cảm. Anh kéo vợ vào ngực, siết chặt. Anh hôn cô mãi không thôi. Anh không nói được một lời nào nhưng nước mắt cứ trào tuôn. Và sau này anh thường khẳng định với tôi rằng: Dù trước đây anh đã từng có một cuộc sống rất giàu có, nhưng cuộc sống hạnh phúc của anh chỉ thực sự bắt đầu khi anh nhận ra mình đang hưởng một diễm phúc ngọt ngào bên cạnh cô ấy.
Washington Irving (1783-1859) là nhà văn, nhà tiểu luận, nhà viết tiểu sử và nhà ngoại giao Mỹ. Ông sinh ra ở Manhattan (New York), là luật sư và phục vụ trong đoàn ngoại giao ở Vương quốc Anh và Tây Ban Nha. Ông nổi tiếng về truyện ngắn, trong đó 2 truyện nổi tiếng nhất The Legend of Sleepy Hollow và Rip van Winkle (hai truyện được xuất bản trong The Sketch Book – tuyển tập các truyện ngắn được đăng trên các tạp chí ở Anh và Mỹ trong khoảng thời gian từ năm 1819 đến năm 1920). Washington Irving đã được xem là cha đẻ của truyện ngắn Mỹ vì những đóng góp ban đầu và độc đáo của ông về hình thức.
WASHINGTON IRVING (Hoa Kỳ)
TRẦN MINH NGUYỆT dịch
(Nguyên tác: The wife)
(Văn nghệ Bình Định số 97 tháng 5.2021)
