(VNBĐ – Tản văn). Khi nắng rộm vàng trên bậc thềm cũ, gió đưa mùi thơm dịu ngọt của những nhánh lúa non mọng sữa ở cánh đồng sau nhà phả vào cánh mũi kẻ đã từ lâu chọn rời quê hương gắn bó đời mình nơi xa hoa phố thị. Tôi thẫn thờ ngồi đó, giữa những cơn trúc trắc trong lòng. Chợt thấy mình không cần thêm lời giải đáp nào nữa về số kiếp đa đoan đàn bà. Nghĩ cũng chỉ là nghĩ trong đầu vậy thôi. Nào ai tránh được bể đời mênh mông cơ cực. Nào ai chọn được trọn vẹn yêu thương đời mình.
Dạo gần đây có nhiều dịp trở về quê hương, tôi để mình bị hút vào những hoài niệm xưa cũ một cách thụ động không tài nào dứt ra được. Tôi thấy mình như tan chảy ra trong nắng, chỗ cái thềm cửa quê nhà ấu thơ nắng bỏng rát bàn chân. Nắng hun lỏng nỗi buồn đã đằm cứng chôn sâu tận đáy lòng. Trong hình hài của nắng, buồn vui cuộc đời như phơi ra bất tận; dĩ vãng và hiện tại đứng sững sờ trong ăm ắp sáng trong; biến cố thầm lặng ập đến bất ngờ như ánh sáng cuối ngày vụt tắt. Nắng làm tôi mơ màng, say choáng ngả nghiêng trong giấc trưa giữa tỉnh tỉnh mơ mơ về một tuổi thơ cơ cực.
Nơi dải đất miền Trung gió Lào quạt lửa, những đứa trẻ quê như tôi lớn lên chất phác quê mùa tựa đá sỏi, bụi đường và cỏ dại. Đầu đội nắng gió, chân đạp bùn đất, nụ cười quắt queo nhưng hằn lên trên gương mặt là đường nét nghị lực rắn rỏi. Tôi của một thời đen nhẻm gầy tong teo trưa hè nắng gắt trốn ngủ cùng anh trai lẻn ra đồng tát cá. Nắng rực vàng hun khét mái tóc hoe hoe, chân trần kinh qua hết những nắng hạn, bão dông quê nghèo thuở ấy. Đàn bà quê tôi lặn lội gánh gồng, tất tả ngược xuôi trong bao nỗi gian truân, cả đời cam chịu cảnh thân cò lặng lẽ. Gà gáy tinh sương trên con đường làng còn chìm lỉm trong thăm thẳm lòng đêm đã thấy lóm đóm bóng các bà các cô đồng xa đồng gần, hay xốc nảy gánh hàng rau ra chợ.
Làm sao quên dáng má liêu xiêu quảy rau chợ sớm, sức nặng của hai đầu rau khiến vai má oằn xuống, cái đòn gánh thì cong vênh. Má bước đi lao đao, hai đầu hàng xóc nảy lên xuống theo nhịp chân đi. Má gánh cả hai mùa nắng mưa trên đôi quang gánh trĩu trịt, gánh luôn những nhọc nhằn gian truân đời má.
Dãi dầu qua bao mùa mưa nắng liệu sự vững chắc có tan ra? Nắng có làm bay hơi giải thoát được số kiếp đa đoan vất vả? Những dải cỏ đắng cay, sầu não phủ sương giá, dãi nắng mặt trời ngả nghiêng khô khốc. Những con én bay ngang vòm trời trống trải, đôi cánh chúng như lưỡi hái sắc bén cắt ngang ánh nắng rách toạc thành hai nửa quá khứ và hiện tại. Vẳng lên trong thẳm sâu nỗi lòng má có tiếng thở dài như tiếng sương rơi.
Đôi khi nhiều mảng ký ức đã ngủ quên về những buổi chiều ngồi trên bậc thềm ngập tràn ánh nắng ở ngôi nhà xưa cũ tuổi thơ vô tình gợi lại làm lòng tôi xao xuyến lạ lùng. Phải chăng vì những con nắng hanh hao cuối ngày? Hay vì những nhớ nhung của cõi lòng cứ âm ỉ hơn vào lúc chiều hôm? Chỉ biết rằng lòng dậy lên nỗi nhớ má, nhớ về thuở ấu thơ với nụ cười chưa trọn vẹn. Nỗi nhớ như cuộn vào chiều tàn gắt gỏng làm rũ rượi lòng tôi. Tôi nhớ nhiều lần bắt gặp má khóc vào lúc hoàng hôn, má ngồi lặng đi trên bậc thềm cửa. Ánh nắng đã thu vào chiều ảm đạm. Má nhìn ra ngoài vạn vật với ánh nhìn mong manh, bản thân má như tan ra, bị hút theo ánh chiều. Năm tháng cứ tuôn chảy phía sau má như mái đầu đã điểm hơn nửa sợi bạc bị hất ngược ra sau trong gió.
Nếu tôi so sánh cuộc đời má như suối nguồn, thì trong suối nguồn ấy thay vì nước lại đang tuôn trào những buồn đau vụn vỡ. Chuyện cũ như khói bay lên rồi tan biến nhưng mãi còn đó nỗi đau vẫn nhẫn nại hồi sinh.
Nhớ hồi ấy, ngày trở về trong vội vàng gấp gáp rồi rời đi, mắt má buồn hiu dõi theo sau xe tôi cho đến khi khuất bóng trong bụi đường mù mịt. Rồi lại nhớ ngày tòa phán quyết ba má chính thức là người dưng sau ba mươi lăm năm sống đời vợ chồng không hạnh phúc. Má khóc cạn nước mắt nơi thềm nắng, dùng dằng mãi mới rời đi. Má khóc cho phận mình, phận đời, loay hoay mãi cả tuổi xuân, từ thuở mười tám đến ngoại ngũ tuần mà không quy phục được người bạn đời gia trưởng, không góp nhặt được chút yêu thương thấu hiểu nào từ chồng mình để đến cuối cùng phải chọn cách chia xa. Má khóc bởi yêu thương không được đáp đền, hy sinh chẳng được ghi nhận, bởi giờ đây phải rời những điều thân thuộc đã gắn kết đằng đẵng cuộc đời mình mà ra đi. Mọi thứ tuột khỏi tay má dễ dàng, tự nhiên như một cái hạt tách khỏi vỏ để rồi rơi xuống mặt đất mất hút trong cỏ rậm đất sâu. Khi ấy tôi cũng đã chín mùi ở độ tuổi trưởng thành để thấu cảm cho nỗi đau của má.
Con người ta nảy sinh yêu thương từ những yếu đuối và mong muốn được lấp đầy, và đong đếm yêu thương bằng lời nói, hành động của người khác. Vậy mà cả cuộc đời mình má chẳng nhận được một chút gì gọi là lời nói ngọt ngào hay hành động quan tâm từ ba. Ranh giới giữa cho và nhận trong yêu thương của ba tôi theo quan điểm cố chấp mơ hồ của ông. Ba cố tình nhầm lẫn rằng mình đang cho đi nhưng mãi má chẳng nhận được gì ngoài sự tổn thương đay nghiến hàng ngày. Nay yêu thương đã cạn, nghĩa tình đã vỡ tan, chịu đựng đã đến mức vượt quá giới hạn, khổ đau vô vàn nên rời đi là giải pháp.
Đời má đã trút xuống bao tủi cực, uất ức nơi thềm cửa nhà mình, liệu nắng có hong khô? Người đàn bà đa đoan cố cam chịu, nghĩ rằng có thể hy sinh cuộc đời để đổi lấy cho con một gia đình trọn vẹn đủ ba đủ má như người ta đã đến lúc buộc phải cương quyết buông tay khi các con đã an bề gia thất. Trong ngậm ngùi má nói: “Từng tuổi này, sui gia đủ cả mà má còn ly hôn, thiệt khó xử cho tụi bay”. Má hãy nhẹ lòng buông tay để sống tuổi xế chiều thư thả má ơi, tôi cự tuyệt lời xin lỗi ngập ngừng má vừa nói ra. Má rời ngôi nhà chung cả đời sớm hôm vun đắp, gửi tuổi xế chiều đời mình cùng con trai, con gái, dâu rể trong nỗi day dứt hụt hẫng. Bởi làm sao có thể rứt ra được sự thân thuộc của ngôi nhà mà một đời lam lũ má đã dựng nên, như nhịp đập con tim, như tay chân của má. Yêu thương má đem gieo vào vườn rau xanh mướt mát, vào cánh đồng rập rờn gợn sóng lúa trong ánh nắng vàng tươi, vào mấy bậc thềm cửa mà thời gian đã làm cho xi măng nứt nẻ, nơi má vẫn ngồi trút bầu tâm sự lúc tủi hờn, cay đắng. Lên thành phố rồi, mỗi chiều tàn má cứ dõi mắt đăm đắm nhìn về phía cuối chiều cho đến khi con nắng tắt lịm rồi mới trở vào nhà. Những lúc ấy nom đôi mắt má nhìn xa vắng như thể má đang thu thập trong ánh hoàng hôn chập choạng những mẩu đời mình để ghép lại nỗi đa đoan. Có giọt nước mắt nào rớt xuống để nỗi buồn từ đó không ngủ yên… Buồn và khắc khoải. Tôi thương má, thương cả những đa đoan!
Thỉnh thoảng tôi trở về ngôi nhà chung của ba má, của cả quãng đời tuổi thơ mình lớn lên cho đến lúc trưởng thành rồi chọn hòa mình vào mênh mông phố thị mà rời đi. Hồi này má đang ở với anh trai và chị dâu. Ngôi nhà giờ là của riêng ba. Bên thềm cửa xưa ánh nắng đang trải mình một cách tuyệt vọng trong sự thiếu vắng bóng hình người đàn bà đa đoan. Ba ngồi đó như chịu khuất phục dưới ánh nắng, cố uống no nê những quyền lực của bản thân mà trước đây vẫn đầy ắp không còn chỗ để dung nạp yêu thương cho người vợ chịu thương chịu khó của mình, thản nhiên quay lưng chối bỏ. Để rồi cái giá của sự thờ ơ ấy được trả bằng những năm tháng còn lại phải bầu bạn với mấy bậc thềm mà má đã gắn bó ngày xưa. Tôi băn khoăn, liệu nắng có hiểu cho nỗi xót xa cõi lòng của đứa con từ thuở ngây thơ đến khi trưởng thành với mái ấm riêng, nhưng vẫn cứ mãi loay hoay trong vòng bất hòa của bậc sinh thành như một mối chỉ rối tinh rối mù gỡ mãi không xong. Phải chọn cách nhấn chìm bế tắc trong thăm thẳm lãng quên mà lòng không thôi nhức nhối khi nhìn về phía ba, phía má ở hai đầu xa cách.
Tháng ngày qua đi như nước chảy mây trôi. Nắng cũng làm bạc màu đắng cay xưa cũ. Tôi dần để lòng mình quên lãng. Má cũng đã dần nguôi ngoai về những tháng ngày vụn vỡ bên thềm nắng quê. Vết thương đã lành da non. Không lần nào trong giấc mơ trưa tôi còn thấy má ngồi bên thềm cửa quệt nước mắt, hay lẳng lặng đứng lên cầm lấy cây chổi xương quét hết những đa đoan vương vãi nữa. Bỗng nhẹ lòng với nụ cười đôn hậu của má mỗi ngày luôn hiện hữu nơi cháu con. Và bóng ba nơi quê nhà vẫn hiện lên đầy vững chãi chưa khuất phục với thời gian.
Rồi ngày mai nắng qua thềm đã vắng bóng đa đoan!
QUÁCH MỸ KIỀU
* Ảnh minh họa: internet
